W mrowisku

Czy w lesie można spotkać żołnierzy oraz królowe? 

Zapraszam Was do zapoznania się ze światem mrówek, dowiedzenia się, jak funkcjonują te owady w mrowisku, jakie panują między nimi relacje oraz jakie specyficzne zachowania przejawiają. 

Czy wiesz, w jaki sposób mrówki dzielą się swoimi obowiązkami?

Kto rządzi w mrowisku? Jak funkcjonuje kolonia mrówek

NaCoBeZu:

1. wyjaśniam, na czym polega współpraca dla dobra całej kolonii,
2. tłumaczę, w jaki sposób powstaje mrowisko,
3. opisuję znaczenie mrówek w przyrodzie,
4. rozwijam myślenie naukowe.

Zaczynamy:)

1. Dzisiaj zostaniesz prawdziwym badaczem przyrody. Zajmiemy się nauką o mrówkach, która jest jedną z gałęzi entomologii czyli nauki o owadach. Obejrzyj film i zastanów się, do czego możemy porównać funkcjonowanie mrowiska? Dlaczego?

2. Odpowiedz na pytania:

• Czy wszystkie mrówki żyjące w mieście są podobne do siebie, czy może różnią się kolorem, wielkością lub kształtem? 
• Czy jesteś w stanie zlokalizować, gdzie znajduje się mrowisko?

3. Jeżeli możesz , to zabierz ze sobą lupę, wyjdź na dwór i poszukaj mrówek. Sprawdź:

• Gdzie są mrówki?
• Jakiego koloru są mrówki?
• Jakiej są wielkości?
• Co robią? (Czy coś noszą?)
• Czy wszystkie są tej samej wielkości?

4. Każdy z Was wie, że mrówki żyją w mrowisku. Spróbujcie znaleźć mrowisko lub wejście do niego. Poobserwujcie je. Może uda Wam się najpierw znaleźć ścieżkę, która prowadzi do mrowiska.

• Zwróć uwagę jak wygląda mrowisko. Z czego jest zrobione? 
• Zobacz, kopiec (lub otwór), który widzisz to jest tylko wejście do mrowiska. Właściwa część mrowiska znajduje się natomiast pod ziemią.

Mrowiska mogą mieć różny kształt, wielkość i umiejscowienie. Niektóre gatunki mrówek budują je pod ziemią, inne na drzewach, wewnątrz martwych lub żywych roślin albo z połączonych żywych liści. Mrowisko zamieszkiwane jest przez ogromną liczbę mrówek – w zależności od gatunku od kilku tysięcy do nawet kilkunastu milionów osobników. 

5. Wiesz już, jak wyglądają mrówki. Pora zastanowić się, czym się zajmują:

• Przypomnij sobie czy mrówki coś robiły? Może coś niosły?
• Jak myślicie mrówka jest silna czy słaba?
• A może wiesz, jaki ciężar może podnieść mrówka?

Mrówka jest bardzo silna. Potrafi podnieść 20 - 40 razy więcej niż sama waży. Oznacza to, że gdyby mrówka miała rozmiary dziecka 9-letniego, mogłaby wówczas podnieść przedmiot, który waży tyle ile samochód osobowy.

6. Na prezentacji oglądałeś/oglądałaś zdjęcia przedstawiające jedzącą mrówkę. Czym żywią się mrówki?

• Mrówki drapieżne: na zdjęciu widać, jak mrówki złapały gąsienicę. Taka gąsienica zostanie zabita i podzielona na kawałeczki, które zostaną przeniesione do mrowiska.

• Mrówki roślinożerne. Mamy tutaj liść, który podzielony jest na takie małe listki. Na końcu każdego listka znajduje się taki mini-owoc. To jest specjalna część liścia- to znaczy, że drzewo to karmi mrówki, które na nim żyją.  

• Dlaczego drzewo produkuje pokarm dla mrówek? Mrówki zabijają owady, które chciałyby zjeść liście tego drzewa - w ten sposób mrówki chronią roślinę. To taki układ wzajemnej współpracy.

• Mszyce żywią się sokiem z roślin. Wysysają go przy pomocy specjalnego aparatu gębowego w postaci kłujki. Mrówka podchodzi do mszyc, “łaskocze” ją w odpowiedni sposób i taka mszyca wypuszcza kropelki soku, który wcześniej wypiła. Mrówka wówczas to wypija. Można powiedzieć, że mszyca jest “dojona” przez mrówkę. Dlaczego się na to zgadza?

• Mrówki chronią mszyce przed biedronkami, które są ich wrogami. W zamian za to mszyce pozwalają mrówkom na korzystanie z soku, który zdobyły. Ponadto mrówki przenoszą mszyce na inne rośliny, czyli ułatwiają im zdobywanie nowych roślin do żerowania.

7. Jak mrówki poruszają się w ciemnym mrowisku? Wyobraź sobie, stoisz blisko wielu innych osób z zamkniętymi oczami. Czy możesz poruszać się pomiędzy innymi, ale w taki sposób, aby na siebie nie wpadać? Czy takie poruszanie jest możliwe? Dlaczego nie?

• Mrówki wykorzystują czułki do orientowania się w przestrzeni. Na czułkach mają specjalne narządy (receptory - czujniki), które odbierają zapach. 

Mrówka poruszając się w mrowisku, dotyka wszystkiego, co spotka na swojej drodze, jednocześnie sprawdzając zapach napotkanego obiektu.

• Mrówki wychodząc z mrowiska poruszają się wzdłuż jednej linii. Skąd mrówka wie, gdzie jest ścieżka? 

 Jest to możliwe właśnie dzięki temu, że wykorzystuje zapach. W mrowisku mrówka używa czułków i zapachu, natomiast na zewnątrz wzroku i zapachu.

• Mrówka ma jeszcze przyoczka, czyli dodatkowe receptory, dzięki którym wie jaka jest jasność przedmiotów.

8. Funkcjonowanie mrowiska- Czy mrówka może żyć samodzielnie poza mrowiskiem?

• Kto jest najważniejszą mrówką w mrowisku? 
• Jak ona wygląda? Co robi?
• Jakie inne mrówki żyją w mrowisku? 
• Czym zajmują się robotnice? 
• Czym zajmują się żołnierze?

Mrowisko zamieszkiwane jest przez ogromną liczbę mrówek – w zależności od gatunku od kilku tysięcy do nawet kilkunastu milionów osobników. Wszystkie mrówki żyjące w mrowisku to samice, natomiast tylko królowa jest samicą zdolną do składania jaj. 

Ze względu na pełnione funkcje wyspecjalizowane grupy mrówek nazywamy kastami. Najliczniejszą kastę stanowią robotnice, do których należy zbieranie pokarmu, wychów larw, utrzymywanie czystości w mrowisku, itp. Inną kastą są żołnierze odpowiedzialni za bezpieczeństwo kolonii. Najważniejszą mrówką w kolonii jest królowa, która poprzez odpowiednie substancje zapachowe reguluje funkcjonowanie całego mrowiska. W lecie lub na początku pory mokrej w mrowisku pojawia się pokolenie płciowe – osobniki posiadające skrzydła. Po locie godowym samce giną, natomiast zapłodnione samice zakładają nową kolonię.

Wykonaj mapę myśli lub własną mini- książeczkę na temat: Co dowiedziałem się?/ Co dowiedziałam się na temat życia mrówek?